Nauka czytania u dziecka jąkającego się
Jestem młodym logopedą i dlatego zwracam się do Pani z prośbą o poradę dotyczącą mojego podopiecznego. Wiktor ma 7 lat. W trakcie porodu był niedotleniony. Zaczął się jąkać ok. 4 r.ż. Występują u niego objawy dysleksji oraz niepłynna mowa. Przeprowadzając diagnozę udało mi się ustalić następujące rzeczy:
1. Lateralizacja: lew oko, lewa noga, prawe ucho, oburęczność, choć z przewagą lewej ręki (czy można to określić lateralizacją skrzyżowaną czy nieustaloną- brak dominacji ręki?) Dziecko nie było przestawiane na prawą rękę.
2. Percepcja wzrokowa: zaburzona kierunkowość, problemy z zadaniami, które np. różnią się niewielkimi elementami.
3. Percepcja słuchowa: różnicowanie opozycji fonologicznych poprawne, problem z dzieleniem wyrazów na sylaby.
4. Mała motoryka: obniżona sprawność manualna, rysowanie w niewłaściwym kierunku, niechęć do rysowania, uproszczone rysunki, niedbałość; niewłaściwy chwyt ołówka.
5. Duża motoryka: obniżona sprawność ruchowa, trudności z wykonaniem precyzyjnych ruchów np. kopanie piłki, skakanie na jednej nodze.
6. Sprawność narządów artykulacyjnych: język sprawny, trudności z wykonywaniem ruchów naprzemiennych. Wymowa prawidłowa.
7. Umiejętności językowe: problem z budowaniem zdań, wypowiedzi adekwatne do sytuacji, w treści ubogie, przeważają zdania pojedyncze, prawidłowa odmiana rzeczowników i przymiotników; kłopoty ze zrozumieniem zdarzeń i ich następstwem, trudności w zapamiętaniu zdarzeń. Prawidłowo używa wyrażeń przyimkowych, zaimków wskazujących, dzierżawczych oraz wyrazów szeregujących Ma problemy z oznaczaniem, często trudno mu sobie przypomnieć jak dana rzecz się nazywa.
8. Operacje myślowe: układanie szeregów nie stanowiło problemu; trudności z układaniem sekwencji różniących się szczegółami, kłopoty z odkryciem zasady na podstawie której została zbudowana dana klasa, układanie historyjki obrazkowej (cztery elementy)- trudności w wykonaniu zadania, układanie od prawej do lewej. Zaburzona pamięć symultaniczna i sekwencyjna.
9. Czytanie: pomijanie znaków diakrytycznych; zniekształcanie wyrazów przez domyślanie się ich treści z podobieństwa formy; trudności w rozumieniu przeczytanego tekstu, opuszczanie i przestawianie liter.
Chłopiec został nauczony czytać przez głoskowanie. Ogólnie nudzi go czytanie, ponieważ twierdzi, że skoro już nabył tę umiejętność, to po co dalej ćwiczyć Zaczęłam uczyć go czytać metodą sylabową, dzielimy wyrazy na sylaby i rysujemy pod nimi falbanki. Wykonujemy różne ćwiczenia ogólnorozwojowe, ćwiczymy także z „Moimi sylabkami”. Konsekwentnie pilnuję, żeby dziecko wykonywało czynności lewą ręką. Zastanawiam się także nad wprowadzeniem płytek p. Wianeckiej. Przeczytałam w artykule prof. Cieszyńskij, że pomagają one poprawić mowę osób jąkających się, zapewne-jak rozumiem- przez stymulację lewej półkuli? Tylko czy dla 7-latka nie będą one zbyt „nudne”? Czy pomogą upłynnić mowę? Jeśli tak, to od których części zacząć?
Jak jeszcze mogę pomóc chłopcu walczyć z „zacinaniem się”? Czy czytanie sylabami, stymulacja lewej półkuli, konsekwentne pilnowanie lewej ręki i być może słuchanie płytek wystarczy? Przekazałam rodzicom wskazówki, dotyczące odpowiedniej ilości snu, wyeliminowania słodyczy, zakazu oglądania telewizji, korzystania z komputera, zaleciłam ruch na świeżym powietrzu. Chłopiec chodzi na zajęcia karate. Może jednak lepiej skierować chłopca do logopedy, który specjalizuje się w terapii jąkania? Dodam też, że rodzice nie stwierdzili jakiś silnych urazów psychicznych u chłopca, sytuacja w domu jest dobra. W szkole-na razie- chłopiec nie ma żadnych nieprzyjemności z powodu niepłynnego mówienia. Wiktor jest dzieckiem bardzo wrażliwym, z niskim poczuciem własnej wartości (dziwi mnie trochę, to jego zachowanie- nie lubi pochwał, nie lubi wygrywać podczas gry). Czy wskazana jest pomoc psychologa?
Dotarłam do wielu pozycji opisujących zagadnienie jąkania . Czy dobrze też rozumiem, iż przyczyną niepłynnej mowy u chłopca jest właśnie skrzyżowana lateralizacja, a co za tym idzie – dodatkowe ośrodki mowy położone w prawej półkuli? Dziękuję za poświęcony czas oraz cenne uwagi.
Porady logopedy:
Witam Panią, jeśli chodzi o lateralizację, trzeba ciągle traktować ten stan jako nieustalony. Oczywiście, jeśli chłopiec preferuje lewą rękę, należy ją stymulować. Proszę wprowadzić płytki do słuchania, najlepiej te zawierające zdania. Jest szansa, że poprzez stymulację lewej półkuli oraz zwolnione tempo nagrania, będą stymulująco działać na płynność mówienia.
Czy należy wysłać chłopca do innego specjalisty musi ocenić Pani sama. Jeśli dziecko ma tak zaburzone ruchy naprzemienne i sprawność motoryczną, jest to na pewno obszar wymagający ćwiczeń. Z Pani opisu widzę, że chłopiec ma zaburzone umiejętności linearnego porządkowania, nie tylko wzrokowego (przestrzennego), ale także słuchowego. Trzeba zatem robić z nim dużo ćwiczeń sekwencji słuchowych i słuchowego porządkowania.
Przyczyny jąkania nie są do końca poznane, jedną z hipotez jest brak prawidłowej mózgowej lateralizacji funkcji mowy.
Pozdrawiam.
dr Marta Korendo